Dit is een pleidooi voor een boek dat ik aan het lezen ben. The Master and His Emissary van de psychiater Iain McGilchrist. Hij beschrijft het onderscheid van de linker- en rechter hersenhelft. Dat de linker hersenhelft in onze tijd en wereld dominant geworden is over de rechter hersenhelft. De linker staat heel grof gezegd voor gedetailleerde aandacht, is geneigd naar eigenbelang en is eerder mechanistisch dan dat het kiest voor levende dingen, terwijl de rechter hersenhelft meer de breedte bestrijkt , flexibeler en onbaatzuchtiger is.
Aan het eind van zijn inleiding komt McGilchrist met de volgende parabel van Nietzsche die ongeveer als volgt gaat:
Er was eens een wijze geestelijk leraar, die de heerser was van een klein maar welvarend domein, en die bekend stond om zijn onbaatzuchtige toewijding aan zijn volk. Terwijl zijn volk bloeide en in aantal groeide, breidden de grenzen van dit kleine domein zich uit; en daarmee de noodzaak om onvoorwaardelijk te vertrouwen op de afgezanten die hij stuurde om de veiligheid van de steeds verder weg gelegen delen te verzekeren. Niet dat het enkel voor de meester persoonlijk onmogelijk was om alles zelf af te handelen, maar zoals hij wijselijk zag, moest hij afstand houden van dergelijke zorgen en onwetend blijven. En dus voedde en trainde hij zijn afgezanten zorgvuldig, zodat ze konden worden vertrouwd. Maar uiteindelijk begon zijn slimste en meest ambitieuze vizier, degene die hij het meest vertrouwde om zijn werk af te handelen, zichzelf als de meester te zien en gebruikte zijn positie om zijn eigen rijkdom en invloed te vergroten. Hij zag de matigheid en verdraagzaamheid van zijn meester als zwakte, niet als wijsheid, en voor zijn missies namens de meester droeg hij zijn mantel als de zijne - de afgezant werd minachtend naar zijn meester. En zo kwam het dat de afgezant zich de macht van de meester toe-eigende; het volk bedrogen werd, het domein een tirannie werd; uiteindelijk stortte het in puin.
De betekenis van dit verhaal is zo oud als de mensheid, en resoneert ver buiten de sfeer van de politieke geschiedenis. Ik geloof in feite dat het ons helpt te begrijpen dat er iets plaatsvindt in onszelf, in onze eigen hersenen, en dat zich afspeelt in de culturele geschiedenis van het Westen, vooral in de afgelopen 500 jaar of zo. Waarom ik dat geloof, vormt het onderwerp van dit boek. Ik ben van mening dat, net als de Meester en zijn afgezant in het verhaal, de hersenhelften, hoewel ze zouden moeten samenwerken, al enige tijd in een staat van conflict verkeren. De daaropvolgende gevechten tussen hen zijn vastgelegd in de geschiedenis van de filosofie en spelen zich af in de aardverschuivingen die de geschiedenis van de westerse cultuur kenmerken. Momenteel bevindt het domein - onze beschaving - zich in de handen van de vizier, die, hoe begaafd ook, in feite een ambitieuze regionale bureaucraat is met zijn eigen belangen op het oog. Ondertussen wordt de Meester, degene wiens wijsheid de mensen vrede en veiligheid schonk, geketend weggevoerd. De Meester wordt verraden door zijn afgezant. Aldus Iain McGilchrist.
Een vervolg op deze blog is te vinden in de notitie "De wereld heeft eerder een rondheid dan rechtlijnigheid" van 26 januari 2022
Comments